Dit huis was met het huis de Moriaan, waarover later, wel het alleroudste huis der stad den Bosch. Simon Pelgromius schreef in zijnen Oorspronck van 's Hertogenbosch 1) dat: het huys Roodenhurg is oock (evenals het Princenhof teghensover de Vleeschhal) uyt gemeyne middelen tot vercieringhe van de nieuwe Stadt gebouwt ende is langen tijt des Stadtsgeltkamer geweest. Cuperinus deelt erover nog mede 2): Op dieselve tide (+- 1174) dede die hartoghe van Brabant Henrick timmeren op die merct twee plaisante huzen, te weten Royenburch ende tcasteel op die Moriaen. In dese twee huzen woonden twee al te mechtige ende rycke jonckers of borgers, die seer groot ende geacht waren int hoff van Brabant by hartich Henrick; die eene was genaemt Jacop Coppetynende woonden in den Moriaen, die ander was genaemt Henrick Beckerlyn ende woonden op Royenburch, Tussen desen twee jonckers was groote minne ende vrintschap ende aten ende droncken dickwils te samen seer minnelijck ende in grooter vreuchden 3); mer namaels is tussen dese twee jonckers gevallen, door duvels ingegeven, alsoo groote viantscap, dat die gantse stat om haer viantscap viel in groote partyscap ende tweedracht, daer groote moorderye, rooverye ende dootslagen om quamen onder die borgers. Dese groote viantscap ende tweedracht heeft opgenomen in sijn handen hartoch Henrick mit sijn heeren van den hove ende heeft die partyen wederom vereenicht ende een accordt gemaect mit zekere condicien ende articulen ende onder alsoo werdt gedetermineert ende gesloten, dat men van dese voorsz. tweedracht ende partyscap

Jac. van Oudenhoven t.a.p. blz. 50 deelt nog mede, dat ter beëindiging van de twist tusschen de Beckerlingen ende Coptiten 6) behalve het hanengevecht mede werd ingesteld eene broederschap van de Swanenbroeders ter gedachtenisse van den Swanenmaeltijdt, op denwelcken de vrede tusschen dese partye ghetroffen ende den burgherlycken twist nedergheleyt was. Joh. Bapt. Grammay in Taxandria cap. 6 pag. 16 maeckt mede ghewagh van de Swanenbroers, alsoo dat het daeruyt blijckt, dat hy van dese Swanenbroederschap mede kennisse ghehadt heeft, maer en stelt daervan gheen beschryvinge, maer hy voeght daerby de Vrouwenbroers(Ill. L. Vr, Broederschap n.l.), daer sy gheen ghemeenschap mede ghehadt en hebben.

Zooals uit Cuperinus t.a.p. blz. 259 blijkt, diende het huis de Roodenburg reeds in 1450 tot ontvangkantoor voor de stadsgeldmiddelen, want hij schreef aldaar: ende dese goede mannen (n l. twee scepenen, twee raetsheeren ende vier deeckenen van verscheyden ambachten) saten op Royenborch ende begonsten omtrent Alderheyligen (met stadsgelden te ontvangen) enz. 7). Van Heurn deelt over de Roodenburg in zijne Beschrijving voorts nog het volgende mede: De rentmeesteren der stad zaten aldaar met derzelver bedienden om stadsmiddelen te ontfangen en stads renten en schulden te voldoen; van stadswege woonde er een kastelijn in, die boven de vrye wooning een jaarlijks loon genoot. In laatere tyden moet het

In 1508 was Dierck van Hedel, zoon van Jacob Willemszn, en een der eerste rentmeesters der stad den Bosch, eigenaar van dit huis, zooals blijkt uit R.A. van Zuylen Stadsrekeningen I p. 171 en was hij dit nog in 1510, daar toch blijkens W. Wakker de Stuerghewalt p. 6 hij toen in dat huis woonde. Hoe het uit zijne familie geraakt is, blijkt niet. Blijkens Cuperinus t.a.p. blz. 77 lach hartich Erich (van Brunswijk) in 1512, alzoo ten tijde, dat hij nog eigenaar van dit huis zal zijn geweest, thuys op Roeyenborch.

Genoemde Dierck van Hedel had eene dochter Catharina, echtgenoote van mr. Goijart Tengnagel en een zoon Jacob van Hedel, die huwde met Elisabeth 9), dochter van Goossen van Doerne en bij haar deze kinderen verwekte (Reg. n° 213 f. 360 en 227 f. 332):

II. Gerard Willegermans Senior, hiervoren onder I b vermeld, huwde 1° Petra, dochter van Philips, den zoon van Petrus Heeren Wouterszoon, van wie hij in 1540 reeds weduwnaar zonder kinderen was; 2° Catharina, dochter van Dirck de Wolff Janszn, die na genoemden van Hedel eigenaar van de Roodenburg was en Maryken N. Hij was pachter der belastingen in den Bosch, weshalve in 1556, hij als pachter, Wouter, zoon van Goijart van Middegael en Maryken, weduwe van Dirck de Wolff, denkelijk als zijne borgen, verklaarden zich hoofdelijk te verbinden om aan Anthonius van der Straten, rentmeester van den Bosch, ten behoeve van de Staten van Brabant te betalen de som van 3338 car. guld ter saeck van den impost van wynen, dranck ende vereenigde beden. Laatstgenoemde weduwe deed bij eene Schepenakte van den Bosch van 1566 (Reg n° 215 f. 64 vso) afstand van haar vruchtgebruik van de Roodenburg ten behoeve van Rombout van Heysel Janszn als man van Catharina, dochter van haar en Dirck de Wolff voornoemd, waarna hij uit dat huis aan Andries van Haren Janszn eene grondrente verleende.

Laatstgenoemde Gerard Willegermans had van zijne tweede vrouw deze kinderen:

Laatstgenoemde Gerard Willegermans stierf kinderloos vóór het jaar 1611, zijne vrouw Elisabeth Muyckens tot zijne eenige erfgename nalatende. Zij erfde dientengevolge van hem de helft van de Roodenburg (de andere helft werd o.a. geërfd door de sub 1 en 2 genoemde kinderen van den onder d genoemden Boudewijn Willegermans) en zoo geschiedde het, dat zij in 1611 tot zekerheid van de terugbetaling der gelden, die zij van Franchoys Loeff Dirckszn had opgenomen, slechts kon verbinden de helffte van zeekere huyse, kelderen voor aen de strate ende erffe, gemeijnlyck genoemt Rodenburch ende alnoch van ende op de helffte van seeckere andere huysen, den voirscreven huyse van Roodenburch annex, gestaen ende gelegen binnen der stadt 's Hertogenbossche aen de gemeyn Merckt ende in de Tolbrugstraet.

In 1615 was zij reeds dood; hare nalatenschap werd toen voor Schepenen van den Bosch verdeeld (Reg. n° 341 f. 60) en daarbij viel ten deel aan hare dochter Catharina Endevoets weduwe van Sr Diego de la Portilio drye vierde gedeelten 13) van eene huysinge met allen haeren toebehoort en gemeynlick genoempt Roodenborch, staende binnen deser stadt aen de gemeyne mercte opten hoeck van de Tolbrugstrate met het drye vierde gedeelte van de twee kelders aen de voorscreven strate onder deselve huysinge gelegen, met de afterwoningen af ter dese huysinge, in de Tolbrugstrate gelegen, van welcke voors. huysinge met allen haeren toebehoorten voorn. 't resterende vierde gedeelte is toebehoorende der voorn. Juffrouwe Catharina Entefous als onlanx by derselver by coope ende transpoorte vercregen sijnde 14). Dit laatste was geschied 8 October 1615 (Reg. n° 253 f. 3), als wanneer Willem Aertszn van Aelst als man van Mayken en Govart Adriaenszn de Raet als man van Bertken, dochters van wijlen Boudewijn Gerardszn Willegermans, aan Catharina Endevoets weduwe de la Portilio verkochten 1/4 in Roodenborch mette twee kelders voor aen de straet ende achtercamer achter 't voirs. huys van Roodenborch ter syde in de Tolbrugstraet, hunne vrouwen aangekomen bij doode harer grootmoeder Catharina de Wolff weduwe van Gerard Willegermans.

Van genoemde weduwe de la Portilio, die alzoo ten slotte algeheele eigenares van de Roodenburg was geworden, werd dit huis geërfd door de kinderen, die zij van haren voorzegden man had. Curator over hen werd tijdens hunne minderjarigheid de Bossche notaris Pieter de Louw. Hij schijnt hunne schulden niet te hebben kunnen betalen, want 16 April 1641 werd dat huis ten laste van hem als curator over die minderjarigen gerechtelijk uitgewonnen; kooper werd toen daarvan Jan Vercamp Henrickszn, die het daarop bij laatste slijtinge 25 September 1642 (Reg. n° 386 f. 256) weder ver-

Hendrik Vercamp voornoemd huwde tweemaal; 1° 11 November 1665 met Cornelia van Breugel, (dochter van Alberten Eeltken van Engelen); zij stierf kinderloos 7 September 1667; 2° 15 September 1669 met Geertruy van Gellicum, (dochter van Dr. Cornelis van Gellicum en Geertruda van Engelen, de zuster van Eeltken voornoemd); deze stierf 11 Januari 1696 en schonk hem twee zonen: a. mr Johannes Benedictus Vercamp, die huwde met Catharina van Emmerick, waardoor hij vader werd van: Maria Gertrudis Vercamp, de vrouw van mr. Antonius Josephus van der Vliert, griffier van Brugge, en van mr Andreas Ignatius Vercamp, die Maria Agnes van Kessel trouwde; b. Cornelis Willem Vercamp, priester te den Bosch. Deze laatste erfde van zijnen vader, die 4 Juni 1679 overleed, het huis de Roodenburg; toen ook hij was komen te sterven, verkochten de executeurs van zijn testament, zijnde mr. Antonius van der Vliert voornoemd en Jacob Gysselen woonachtig te den Bosch, dat huis den 30 Mei 1750 (Reg. n° 570 f. 35) aan Johan van Hanswijk, koopman aldaar; het werd alstoen omschreven als: een groot, schoon huys, voorsien met verscheyde vertrecken, met een extra groote kelder en nog een klijnder dito, genaamd Roodenburg. Laatstgenoemde verkocht dat huis den 1 Juli 1757 (Reg. n° 576 f. 308) weder aan Wendel Kilian, die uit Bingen naar den Bosch verhuisd was en zich aldaar gevestigd had als koopman in wijnen en gedistilleerde wateren; hij huwde er in 1755 Lamberdina Mosmans, die hem acht kinderen schonk, van wie Jan Willem Kilian en Franz Kilian den 7 Maart 1794 de Roodenburg voor hun deel bekwamen. Later was dit huis het uitsluitend eigendom van den eerstgenoemde hunner, die ontvanger-particulier van het Arrondissement Eindhoven te Eindhoven was en tot vrouw had Magdalena Isabella Heynselmans. Den 27 October 1818

Van Heurn deelde in zijne Beschrijving over de Roodenhurg nog het volgende mede: De muuren van hetzelve schynen nog geheel in weezen te zijn; het steenwerk daarvan is hegt en met zogenaamde reuzenmoppen gebouwd; het werd, om redenen my onbekent, Rodenburg genaamt. Ik vermoed, dat het dien naam kreeg naar de hooge roode kleur der steenen van zijnen voorgevel, die echter bij de afbraak geene reuzenmoppen bleken te zijn, denkelijk ten gevolge eener vroegere verbouwing; de steenen der overige muren van dit huis, dat blijkens Molius gemetseld was van praegrandes lapides, waren dat wel. Bij de slooping van dit huis werd niets bijzonders gevonden, behoudens dat in een zijner zijgevels zoogenaamde metsergaten zich bevonden en dat op zijnen zolder planken te voorschijn kwamen, waarin tijdens den tachtigjarigen oorlog krijgsgevangenen hunne namen hadden gegrift; zij worden thans in den kelder van het Stadhuis van den Bosch bewaard.

Stadskronieken beschrijven dat de Brabantse hertog in 1174 „dedetimmeren op die merct twee plaisante huizen”. Het waren de Moriaan en de Roodenburg. Het woord 'timmeren' betekende in die tijd 'bouwen' en in werkelijkheid waren beide, grote panden de eerste stenen woningen in de stad. De panden leken niet erg op elkaar; de Roodenburg was gebouwd in een romaanse stijl (met bijvoorbeeld rondbogen), terwijl de Moriaan een moderner aanzicht had: er werden spitsbogen gebouwd.

Diverse functies had de Roodenburg. Het was gebouwd als een stadskasteel. Op het eind van de 15e eeuw was het een brouwerij. De stad huurde de Roodenburg en in de eerste helft van de 16e eeuw was de 'stadsrekenkamer' (de afdeling financiën; zouden wij nu zeggen) er gevestigd. Namens de stad woonde toen ook een kastelein in het pand, die naast de brije inwoning ook een jaarloon ontving. In 1558 vergaderde er zelfs het Bossche stadsbestuur, omdat in de huizen rondom het stadhuis de pest was uitgebroken en men angst had voor die gevreesde ziekte.

In de loop der jaren is het pand flink verbouwd geweest. De stadsbrand van 1419 heeft het pand beschadigd, zodat herstellingen nodig waren. Bij het Beleg van Maurits in 1602 werd het dak beschadigd en hersteld. In ieder geval vóór 1780 is de middeleeuwse, in romaanse stijl gebouwde trapgevel, vervangen door een 18e eeuwse gevel met een kroonlijst. Maar ook in de eeuw daarop gingen de verbouwingen door.

Het waren voornamelijk inpandige verbouwingen en langzamerhand werd het eens zo belangrijke stadskasteel 'eene woning-kazerne voor geringe arbeidslieden'. (Evenzo gebeurde dit trouwens met De Moriaan!)

Vanaf 1880 wordt de Roodenburg voor een deel verhuurd aan vishandelaar Hartman en later aan diens collega Tecklenburg. De gemeente kocht het in 1908. In die tijd verkeerde het in een zeer slechte staat. Zoals altijd stond men toen ook al voor de keuze: restaureren of slopen? Er waren kunstliefhebbers die het pand wilden restaureren en er een museum in vestigen. Het stedelijk museum, bewaard op de zolders van het Stadhuis, zou er in ondergebracht kunnen worden.

De sloop ging door: de meerderheid van de Bossche gemeenteraad was vóór. Jan Mosmans maakte ijverig aantekeningen in het bedreigde pand, publiceerde de bouwgeschiedenis ervan in een tijdschrift De Bouwwereld en trachtte een reconstructie te maken. Op papier gebeurde dit wel; in werkelijkheid niet. Slechts op de gevelsteen is nog iets van de oude luister te herkennen.

Architect Suyling handhaafde weliswaar de oude kelders, maar er kwam een nieuw pand in: een winkel die verhuurd werd aan de kruidenier Simon de Wit. Mosmans laatste woorden in De Bouwwereld: „Weldra zal echter de slooper zijn werk aanvaarden en dan is 's-Hertogenbosch weder eene herinnering armer.” Zo gebeurde het ook.